Een week Noord Nederland

 

Drenthe Friesland Groningen

februari 2014

 

Omdat we de omgeving goed wilden zien hebben we de  snelwegen genegeerd en onze doelen steeds via binnenwegen bereikt. De Brinkdorpen en de Lintdorpen langs de kanalen. De boerderijen, de piepkleine huisjes tegenover de statige kop-hals-rompboerderijen. Het landschap, van besloten in de wolden tot uitgestrekte verten. De vele schapen, de zonnestralen in het bos, de kanalen. Bijzondere sfeerbeelden met allemaal een eigen verhaal.

 

In Drenthe sloot het landschap, met  restanten sneeuw, perfect aan op een bezoek aan het hunebeddencentrum in Borger. Een beetje het einde van de ijstijd. Het was wel een openbaring dat de geschiedenislessen op de basisschool(lagere school) in de jaren 50 overtuigender waren van de feiten rond de hunebeddentijd dan de bijschriften in het hunebeddencentrum. In feite is er maar weinig bekend en klinkt overal de twijfel door met woorden als 'vermoedelijk, waarschijnlijk'  en 'wordt aangenomen dat...'

In Drenthe liepen we in de voetsporen van Vincent van Gogh. Hij is in 1883 met de trekschuit over de Vaart  van Hoogeveen naar Nieuw-Amsterdam gekomen en verbleef twee maanden in het logement Scholte.

We hebber er een korte, mooi gemaakte film gezien waarin de schoonheid van het landschap zo tot zijn recht komt dat we snappen dat Vincent daar voor viel: 'Drenthe inspireert mij tot een levenlang schilderen. Ik heb mijn bestemming gevonden'

Dat hij slechts twee maanden bleef, had te maken met geldgebrek. Veel werk uit die periode heeft hij achtergelaten en werd door niemand herkend als kunst.

Wij hebben heerlijk in het logement  'Het Van Gogh Huis' gegeten.

 

Dan de musea. Het Drents museum met de expositie 'zoektocht naar Schoonheid' met schetsboeken van o.a. Piet Mondriaan, Jan Sluijters, Jan Toorop geven een kijkje in de keuken van de kunstenaars. Veel schetsen zijn voorzien van aantekeningen over bijvoorbeeld de kleur. Toevallig was het de eerste dag van de grote Mummieoverzichtsexpositie, even kijken dus. Heel bijzonder, hoe mummies met diverse  'overlevingstechnieken' mooi bewaard zijn gebleven.

 

Dat bracht ons later op de dag bij de vindplaats van het beroemde meisje van Yde. Naast de enorme steenverzameling van het hunebeddencentrum zijn er niet veel plaatsen waar honderden zwerfstenen bij elkaar liggen. Alle stenen rond de vindplaats van het meisje komen uit de omgeving en vormen een monument en een mooi landartproject, gemaakt door Derk den Boer. In een rode steen is een tekst gegraveerd: Gebroken Circel. De weg naar binnen in het labyrint van zwerfstenen nodigt uit tot bezinning op de essentie van het leven.

 

Het werk is een aanknopingspunt voor een historisch en archeologisch verhaal. Maar zwerfstenen dragen meer verhalen met zich mee zoals hun reisverhaal, over hoe zij tijdens de ijstijd hier terecht kwamen, over hunebedbouwers, over prehistorische werktuigen en hier dus ook over hedendaagse kunst.

 

 

In Franeker bezochten we  met Jan Zandleven het oudste werkende Planetarium ter wereld. Gemaakt door Eise Eisinga, die van beroep wolkammer was maar als hobby zich met sterrenkunde en wiskunde bezighield. Hij bouwde het Planetarium in zijn eigen huis tussen 1774 en 1781. Het is een indrukwekkend raderwerk van houten hoepels en schijven, met duizenden handgesmede spijkers als tanden.

Dat een slingerklok met negen gewichten het geheel aandrijft, ontgaat de meeste bezoekers, maar de broers Zandleven  vielen met de neus in de boter omdat  zij mochten helpen de gewichten op te trekken zodat de boel niet stil zou vallen. In museum Martena kwam de geschiedenis van Franeker in beeld. In imposante wand vol portretten van professoren vertelde over de tijd dat Franeker sinds 1585 een universiteit had (waar eerder genoemde Eise Eisinga toegang tot de bibliotheek had).
Enkele beroemde studenten waren René Descartes en Pieter Stuyvesant.
Mijn bibliotheekhart maakte een sprongetje bij het zien van de ronde xylotheek. Een xylotheek is een verzameling kistjes in de vorm van boeken, met in elk kistje een beschrijving van een boom en wat gedroogde blaadjes en vruchten.

Elk kistje is gemaakt van het hout van de betreffende boom en de rug is beplakt met de schors van de boom. Het was een populaire documentatiemethode en een instrument bij het maken van botanische studies op universiteiten. Er zijn drie xylotheken in Nederland waarvan die in Franeker met 158 kistjes de grootste is.

Ze zijn alle drie in opdracht van koning Lodewijk Napoleon aangelegd door de Duitse plantkundige en bosbouwer Alexander Schlümbach. De xylotheek werd in 1809 door de koning aan de universiteit geschonken. Jammer is dat 1811 de universiteit van Franeker werd opgeheven.

We sliepen in Sneek in een gloednieuw appartementencomplex (een oud pakhuis) waar we de tweede dag zelf onze maaltijd hebben bereid omdat we de vorige avond in restaurant deWalrus behoorlijk uitgepakt hadden met een zgn. Proeverij aangevuld met een heerlijke Rioja.

Op naar Groningen, maar eerst nog in Drachten naar Museum Dr8888 voor het 'Palet van het interbellum; Nederlandse kunst uit 1914-1945'  Werk van o.a. Paul Citroen, Theo van Doesburg, Leo Gestel, Charley Toorop en Jan Sluijters. Omdat er werk hing van Jaap Nieweg, een vriend van onze schilder Jan Adam Zandleven, hoopten we ook zijn werk tegen te komen, maar nee.
Leuk detail is dat het museum gevestigd is in een voormalig klooster en dat Ids daar vroeger godsdienstlessen heeft gevolgd.

Na een landelijke toer door Friesland met een bezoekje aan Lauwersoog omdat ik daar 17 jaar geleden op vakantie was en de lekkerste kibbeling aller tijden heb gegeten koersten we richting Groningen.
Maar eerst nog even bij de spraakmakende satellietschotels van Burum gekeken.

 In Groningen bezochten we uiteraard het Groninger Museum waar we onze aandacht vooral hebben gericht op 'Natural Beauty van Fra Angelico tot Monet' Het zijn stillevens en landschappen uit de 17e en 19e eeuw uit de collectie van de Duitse industrieel en tropenarts Gustav Rau. Deze collectie heeft hij in 2001 overgedragen aan UNICEF. In de toekomst wordt dit werk geveild en is de opbrengst voor UNICEF.
Natuurlijk zijn we net als vorig jaar gaan kijken bij de collectie Veendorp om op een afstandje waar te nemen dat er met bewondering naar de paddenstoelen van Jan Adam Zandleven werd gekeken. In de catalogus ontdekten we dat er nog een Zandleven in de collectie Veendorp zit.

In het Veenkoloniaal museum in Veendam  werden we op een beeldende manier teruggeworpen in de tijd en baanden ons een weg door het hoog boven ons uittorende veen, 'het bruine goud'.  Het personeel was vooral verguld met de expositie over 'De erfenis van Napoleon'.

In een keurig en groot hotel bij Delfzijl waren wij de enige gasten en alleen thuis. Speciaal voor ons kwam de eigenaar zondagmorgen een ontbijt verzorgen wat na een avondje uit toch iets te vroeg leek...

Tot slot weer terug naar Friesland om de voorstelling 'Mata Hari' te zien.
Over Mata Hari (Grietje Zelle) weten we dat ze familie is van de tweede vrouw van Jan Adam Zandlevens vader.

  

Eerst keken we rond in het Fries Museum in Leeuwarden waar ook een expositie over haar leven was. Vervolgens werden we in de theaterzaal overdonderd door de schoonheid van Tet Rozendal alias  Mata Hari. Haar stem, haar bewegingen, haar kinderlijke meisjesblik haar geraffineerde verleidingskunsten, haar onmacht en verdriet, zo knap gespeeld en zo ontroerend dat het even duurde voor we na afloop onze eigen stem weer vertrouwden.

Het was een week met een gouden randje!